Thijs H.

De affaire rond de verdachte Thijs H. maakt weer eens duidelijk, hoeveel misverstanden er wel niet zijn bij de reguliere bevolking (en de gemiddelde journalist) als het thema geestelijke gezondheid is. Wie de afgelopen week de media gevolgd heeft bevestigt het beeld dat men zich geen raad weet met het onderwerp en dan maar  met platitudes gaat smijten, die de discussie over de feitelijke problemen er niet makkelijker en zeker niet prettiger op maakt.

Laat ik voorop stellen dat ik er van overtuigd ben, dat Thijs H. mocht hij inderdaad een drievoudig moordenaar blijken te zijn en zijn daden inderdaad in een psychose gepleegd heeft, echt wel een ‘gevaarlijke gek’ genoemd mag worden. Maar we moeten ons natuurlijk wel goed realiseren dat Thijs H. in geen enkel opzicht representatief is. En daar schieten de meeste mensen en dus ook de meeste kranten stevig uit de bocht.

Dat Thijs H. een ‘gevaarlijke gek’ zou zijn zegt nog niets over de andere ‘gekken’ die dit land rijk is. Het zegt zelfs helemaal niets over de staat van de GGZ in Nederland, een andere veelgehoorde verzuchting. Dat er in de afgelopen jaren teveel op de GGZ bezuinigd is, is zeker wáár. Maar het is ook een héél ander verhaal en in verband met Thijs H. volledig irrelevant. Ook een beter gefinancierde GGZ had niet kunnen voorkomen dat een individu aan het moorden slaat.

De enige GGZ die dat echt had kunnen verhinderen, is een extreem repressieve GGZ die iedereen waaraan ook maar een smetje geestelijke instabiliteit te diagnosticeren valt, meteen opsluit in een streng bewaakte psychiatrische instelling. Dat moeten we echt niet willen. Als er één goed element aan jaren bezuinigingen op de GGZ te noemen valt, dan is het juist de mentaliteitsverandering die ervoor gezorgd heeft, dat cliënten nu gemotiveerd worden om gewoon in de woonwijken te leven, een zo gewoon mogelijk leven te leiden en niet langer uit het zicht van de “normale” burger weggestopt te worden…

Natuurlijk toont de hele discussie over ‘verwarde personen’ die in deze context ook weer – ten onrechte – wordt opgerakeld aan, dat er iets mis in de omgang met psychiatrische patiënten. Wat er mis is, is volgens mij iets anders dan algemeen wordt verkondigd. Al te vaak wordt er over ‘verwarde personen’ bericht op een manier die de suggestie wekt alsof alle psychiatrische patiënten een (potentieel) gevaar voor de maatschappij vormen. Niet ieder incident met een ‘verward persoon’ is meteen gevaarlijk te noemen, maar er dreigt wel steeds meer een sfeer te ontstaan waarin dergelijke incidenten als een “selffulfilling prophecy” gigantisch uit de hand kunnen lopen.

Maar nu even terug naar de affaire omtrent Thijs H. In tegenstelling tot de meeste psychiatrische patiënten is deze man naar alle waarschijnlijkheid dus wel als zeer gevaarlijk in te schatten. Dat mag ook best vermeld worden, maar wel alleen dan als duidelijk gemaakt wordt dat hij daarin wel degelijk een uitzondering vormt. Geestelijke gezondheid is een moeilijk onderwerp, waarover talloze misverstanden bestaan. Niemand is erbij gebaat als die misverstanden met ieder nieuw krantenbericht nog groter gemaakt worden.

En dan nog iets: omdat geestelijke gezondheid zo’n beladen onderwerp is en de media de neiging hebben om toch vaak iets te ongenuanceerd met de materie in kwestie om te gaan, moeten professionals zich niet laten gebruiken voor dit soort artikelen. Te vaak worden professional geciteerd in een context waarvan je je ernstig af kunt vragen of het wel zo bedoeld is. Dat werd in de berichtgeving omtrent Thijs H. ook weer eens pijnlijk duidelijk. Professionals kunnen nog zo genuanceerde uitspraken doen, maar als ze dan (vaak onvolledig) geciteerd worden in een duidelijk minder genuanceerd verhaal, kan de indruk ontstaan dat de professional in kwestie ook achter de minder genuanceerde beweringen van de journalist staat. Het beste zou waarschijnlijk zijn als de desbetreffende professionals gewoon hun mond zouden houden, iets wat medisch-ethisch meestal ook wel de verstandigste oplossing lijkt.

De affaire rond Thijs H. maakt vooral pijnlijk duidelijk waar de zogeheten “ambulantisering” fout is gegaan. Jarenlange, maar consequent stigmatiserende berichtgeving over psychiatrische patiënten is zelden echt van een overtuigend repliek gediend. Met als logisch gevolg, dat zich misverstand op misverstand stapelt en het beeld dat men van psychiatrische patiënten heeft, allerminst helder te noemen valt. Maar dat mogen we niet enkel de journalistiek aanrekenen.

De GGZ zelf is in hoge mate verantwoordelijk voor de huidige situatie. Men heeft – in het kader van de “ambulantisering” - de deuren van de kliniek geopend en de cliënten naar buiten gestuurd. Men is echter vergeten om de “normale” burger goed voor te bereiden op de komst van mensen met een andere zorgbehoefte. En helaas is de integratie van psychiatrische patiënten mislukt, vooral omdat niet genoeg in voorlichting van de “normale” burger gestoken is.

Leendert A. Hartog is doctorandus in de Germanistiek en al 32 jaar psychiatrisch patiënt (maar niet noodzakelijkerwijs in die volgorde).